Europa Środkowo-Wschodnia

Agnieszka

Wczoraj w Lublinie zakończyły się VIII Międzynarodowe Dni Filmu Dokumentalnego "Rozstaje Europy". Niestety mogłam wybrać się tylko na jedną "sesję", poświęconą Dušanowi Hanákowi - reżyserowi i scenarzyście słowackiemu. Nie bez kozery nazywany jest poetą dokumentu. Jego filmy łączą poetykę kina dokumentalnego i fabularnego, ukazując przy tym rzeczywistość śmieszną na zewnątrz, a smutną w swej istocie, zmuszając widza do refleksji i zadania sobie pewnych pytań. Miałam okazję zobaczyć dwa dokumenty Dušana - Zawitał do nas Old Shatterhand (Czechosłowacja, 1966) oraz Obrazy starego świata (Czechosłowacja, 1972).
Pierwszy z nich to obraz różnic między turystami zachodnimi a społeczeństwem krajów socjalistycznych utrzymany w konwencji słodko-gorzkiej ironii. Co ma z tym wspólnego tytułowy Old Shatterhand? Tak jak on, turyści są czymś nowym, rzadko spotykanym, pokazującym nowe gadżety, ale i budzącym konsternację poprzez inny język.
Obrazy starego świata to dokument, który zdobył wiele nagród, m.in. w Lyonie (1988), Monachium (1989) czy Montrealu (1990). Nic dziwnego - to poetyckie portrety starych ludzi z Liptowa i Orawy, którzy nauczyli się żyć na swój, nieco przekorny, sposób - borykają się z różnymi problemami, nieraz wydają się wręcz śmieszni, ale ich upór może budzić tylko podziw. To co w tym filmie urzeka, to prostota. Ludzie portretowani przez Hanáka porażają swą szczerością, zadziwiają brakiem lęku przed śmiercią, oczarowują swoimi gawędziarskimi opowieściami. Obrazy starego świata uważane są za najlepszy słowacki dokument wszech czasów - film trafił na 17 lat na półki. Mimo to nie stracił swojej świeżości...